Yapmak istemediğimiz halde yaptığımız davranışlar

Yapmak istemediğimiz halde yaptığımız davranışlarımızın aslında bize getirdikleri gizli ödüller vardır

Eğer hayatımızda istediğimiz şeyler olmuyorsa ya da istediğimiz şeyler olmuyorsa bunda bizim davranışlarımız ve düşüncelerimiz etkilidir. Bu nedenle davranışlarımızı ve düşüncelerimizi  kaydederek onları analiz etmeliyiz. Mesela bir olay yaşadık diyelim. Bu olayda duygumuz ne? Düşüncemiz ne? Davranışımız ne? bunları yazmalıyız. Eğer davranışımız zararlı bir davranışsa bize getirdiği ne gibi bir ödül var onu keşfetmeliyiz.

Kulağa tuhaf geldiğinin farkındayım. Yapmak istemediğim davranışı aslında yapmak istiyorum ama farkında değilim öyle mi? Yok artık, daha neler? Aynen öyle aslında bir tarafımız o istemediğin davranışı yapmak istiyor. Davranışların ödülleri vardır ki tekrar tekrar o davranışı gerçekleştiririz. Bu, davranışımız bize zarar verse dahi bile böyle. Mesela tırnak yemek, istenmeyen bir davranış fakat kişi bunu yapınca dikkatini dağıtarak asıl kaygılandığı ya da üzüldüğü şeyden kaçmış oluyor ve kaçınca rahatlıyor. Dolayısıyla anlık rahatlama için kişi tekrar tekrar tırnaklarını yeme davranışını yapıyor.

Fakat kişi bu sürecin bu şekilde işlediğinin farkında degil. Her türlü istemediğimiz halde yaptığımız davranışların altında aynı şey gizlidir. ÖDÜL. Bu nedenle istemediğiniz davranışınızla alakalı kendinize sorun: Bu davranışı istemediğim halde yapmamda etkili olan ne var? O davranışı yaptıktan sonra ne gibi bir ödül almış oluyorum? Ya da şunu da sorabilirsiniz kendinize “Bu davranışımla neyden kurtulmuş oluyorum?” Bu ödülü keşfettikten sonra yarı yarıya sorunu çözdünüz demektir. Çünkü gizli ödülü çözünce davranışınızı  neden yaptığınızı anlamış olacaksınız.

Mesela aslında sigara içmek istemiyorsunuzdur fakat içince rahatlama geldiği için sigara içme davranışını gerçekleştirirsiniz halbuki rahatlamaya ihtiyacınız vardır dolayısıyla sigara içme ihtiyacı duyarsınız. Tabi sigara bağımlılığında başka etkenler de var. Başka bir örnek vereyim. Her gün spor yapmaya zaman ayırmak istiyorsunuzdur ama her gün yapmıyorsunuzdur.(Her gün spor yapmaya zaman ayırabileceğinizi varsayarak) Burada da yine “Spor yapmayarak ne kazanç elde ediyorum, onun yerine ne yapmayı tercih ediyorum?” Şeklinde kendinize bir soru sorun.

(ZARARLI DAVRANIŞINIZINGETİRECEĞİ DUYGUSALÖDÜLÜN GEÇİCİ OLDUĞUNUKENDİNİZEHATIRLATIN.)

Klinik Psikolog Zümrüt Çetin