OBSESİF(TAKINTI) KOMPULSİF(ZORLANTI) BOZUKLUK NEDİR?
Obsesyon, istenmeden gelen kişide belirgin bir kaygı ve sıkıntıya neden olan düşünceler, imajlar, dürtülerdir. Kompülsiyon ise istemediğimiz düşünce aklımıza gelince o düşünceden kurtulmak için yaptığımız tekrarlı davranışlardır. Türkçeye takıntı olarak çevrilen obsesyon, kişinin elinde olmadan aklına gelen, onda kaygı oluşturan, ısrarlı, inatçı, tekrarlayıcı, rahatsız edici düşüncelere, denir. OKBsi olan kişi, istemediği halde aklına gelen düşünceleri aklından atmak için bazı baş etme yöntemleri geliştirir. Baş etme yöntemi, kişinin tekrarlı davranışlarıdır, yani bu tekrarlı davranışlar,kişinin kompülsiyonlarıdır. Okbli birey, kompülsiyonlarını(tekrarlı davranışlarını) yaptıkça istemediği düşünceler zihnine daha çok gelmeye başlar. Türkçeye zorlantı olarak çevrilen kompulsiyon, kişiye rahatsızlık veren, zihne takılan ve kovulamayan düşüncelerin oluşturduğu kaygıyı azaltmak için katı bir biçimde kişinin yapmak zorunda hissettiği tekrarlı davranışlarına denir. Kompülsiyonlar, kişinin obsesyonlarının(istenmeyen düşüncelerinin) azalması için yaptığı davranışlardır .
Ama bir süre sonra düşünceler(obsesyonlar) yine gelecektir. Kişi kompülsiyonunu yapınca, bir süreliğine rahat eder ama sonra obsesyonlar hemen aklına tekrar tekrar gelir. Çünkü ne kadar çok kompülsiyon yaparsak obsesyonlarımız o denli büyür. Kompülsiyon, kişinin aklına gelen obsesyonuna tepki olarak katı bir şekilde uyulması gereken yinelemeli davranışlarıdır(el yıkama, düzenleme, denetleyip durma) ya da zihinsel eylemleridir(dinsel değeri olan sözler söyleme, sayı sayma, sözcükleri sessiz bir biçimde yineleme). Bu davranışlar ya da zihinsel eylemler yaşanan kaygı ya da sıkıtıdan korunma ya da korkulan durumdan sakınma amacıyla yapılır. Obsesyonlar ve kompülsiyonlar kişinin zamanını alır bundan dolayı kişi, işine, ilişkilerine, çocuklarına, kişisel bakımına zaman ayıramayacak noktaya gelebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğunun neden ortaya çıktığının bilimsel açıklaması henüz elde edilememiştir. İyi haber şu ki, neden ortaya çıktıını bilmesek de nasıl atlatabileceğimizi biliyoruz. OKB yi atlatmak için neden ortaya çıktığını bilmeye ihtiyacımız yok. OKB problemi yaşayan bireyler, akıllarına gelmesini istemedikleri düşüncelerinden rahatsız olurlar, obsesyonlarının ve kompulsiyonlarının anlamsız bulduklarını ifade edebilirler.En yaygın obsesyon, mikrop kapma, bulaşm, saldırgan düşüncelerdir. Simetri ve tam düzen obsesyonu da vardır kişi sürekli düzenleme ile meşguldür. En yaygın kompulsiyon, kontrol etmedir. Yıkama ve sayma kompülsif davranışları da yaygındır.
Obsesyonu olan kişiler düşüncelere aşırı bir önem verme eğilimindedirler. Düşünmek ile yapmak bu kişiler için aynı anlama gelmektedir, buna eylem düşünce kaynaşması diyoruz. Eylem eşittir düşünce mantalitesi vardır bu kişilerde. Dolayısıyla kişiler düşüncelerini kontrol altına almak isterler. Mesela kendini atma fikri aklına gelen bir kişiyi düşünelim bu kişi ‘’Bu fikir aklıma geliyorsa demek ki ben farkında olmasam bile kendimi atmak istiyorum.’’ şeklinde düşünebilir yani kişiye göre düşüncenin akla gelmesi o davranışı yapmakla ya da yapmayı istemekle aynı şey olmuş oluyor.
Bu rahatsızlığın kilit noktasındaki kelime sorumluluktur. Kişi kendini sorumlu olarak görür. OKB’li kişilerin sorumluluklarına ilişkin duyarlılıkları vardır potansiyel tehlikeleri, olduğundan daha aşırı ve büyük görürler. Bundan dolayı, doğal olarak bu tehlikelere karşı önlemler alırlar yani kompulsif davranışlar gerçekleştirirler.
OKB problemi yaşayan bireyler, kendi düşüncelerine odaklıdırlar ve kendi düşüncelerinden ve eylemlerinden de korkmaktadırlar. Örneğin, abartılı tehlike, mükemmeliyetçilik, belirsizliğe tahammülsüzlük, abartılmış sorumluluk, düşüncelerin kontrol edilebileceğini düşünme, düşüncelere aşırı önem verme (yani kişi düşünceye o denli değer verir ki o düşünceyi düşünmek, onu eyleme dökmekle aynı şeydir.) Oluşan tehdit, tehlike algısı ve kendini sorumlu tutma, doğal olarak insanı kaygılandırır.
Kim, büyük bir felaketten kendisinin sorumlu tutulmasın,ı ister ki! Hiçkimse! Okb si olan kişilere bu açıdan yaklaşmalıyız, onlar felaket olmasın ,olumsuz bir şey yaşamamayım diye tekrarlı davranışlar yapıyorlar. Tekrarlı davranışlarının çok anlamlı bir açıklaması var: Hastalık, kaza, bela olmasın. Bu kişiler tekrarlı davranışları yaparlar ve böylelikle olacak felaketlerin önüne geçtiklerini düşünürler yani kompülsiyonları onları felaketlerden korumuştur. Bunu defalarca yaptıktan sonra, felaketleri tekrarlı davranışlarımla ben durdurdum düşüncesine iyice inanır. Bu durumda hep tekrarlı davranış yaptığı için, tekrarlı davranışı yapmadığında olumsuz bir şey yaşamadığını, bir felaket olamdığını görme şansını otomatikman kaybeder.
OBSESYONLAR
Saldırganlık içeren obsesif düşünceler
Şiddet ve korkunç şeyler içeren görüntüler(imajlar) görmek
Başka birine zarar vermekten korkmak, örneğin istemeden birini balkondan atmaktan ya da bir arabanın, otobüsün önüne itmekten korkmak
Dürtüsel olarak istemediği bir şey yapmaktan korkmak
Dikkatsizliğinden ötürü başkalarını yaralamaktan korkmak
Kendi hatasından dolayı korkunç bir olayın gerçekleşmesinden korkma
Mikrop kapma, hastalanmaya ilişkin obsesif düşünceler
Çevreden gelebilecek bulaşıcı, radyasyon, kanserojen maddeler ve kir, mikrop, toz, dışkı, idrar, tükürük gibi şeylerden iğrenme ve bunlardan korkma
Ev temizliği ile ilgili deterjan, çamaşır suyu gibi malzemelerle aşırı meşgul olma
Bulaşıcı bir şeyden dolayı hasta olmak düşüncesiyle meşgul olma
Ya bir hastalığı başkalarına bulaştırdıysam diye korkma
Yaygın bir hastalığa yakalanmış olabilirim diye korkma
Cinsel içerikli obsesyonlar
Kişinin kendine, yaşına toplumsal konumuna yakıştıramadığı, cinselliğe ilişkin kabul edemediği, sapıkça ya da yasaklanmış düşüncelere, imajlara, dürtülere sahip olduğunı düşünmesi ve bundan korkma
Başkalarına karşı cinsel şiddet ve saldırganlık içeren davranışlarda bulunmaktan korkma
Biriktirme ve Koleksiyon içerikli obsesyonlar
Çöp evler
Dinsel içerikli obsesyonlar
Dinsel şeylere saygısızlık etmekten korkma
Farkıda olmadan günah işlemekten korkma
Simetriye ve mükemmel düzenliliğe ilişkin obsesyonlar
Simetri ve düzenlilikle aşırı meşgul olma.
KOMPÜLSİYONLAR
Yıkama ve temizleme kompülsiyonları
Aşırı ya da ritüelleşmiş bir tarzda el yıkama
Ritüelleşmiş vücut bakımı ya da aşırı yıkanma, diş fırçalama
Mikrop kapmamak için çeşitli aşırı önlemler almak
Kontrol kompülsiyonları
Kapıları, kilitleri, gaz ocağını, elektrikli aletleri ya da arabanın el frenini kontrol etme
Başkalarına zarar verebilecek bir şeyler olup olmadığını kontrol etmek
Kendine zarar verebilecek bir şeylerin olup olmadığını kontrol etmek
Olumsuz bir durumun ortaya çıkıp çıkmayacağını kontrol etmek
Yanlış yapıp yapmadığını kontrol etmek
Hasta olup olmadığını kontrol etmek, bunun için sürekli doktora gitmek
Düzen ve düzenleme/toplama kompulsiyonları
Eşyaları, şeyleri bir düzene koyma
Elbiseleri düzenleme, toplama
Koleksiyon kompulsiyonları
Eski gazeteleri, çöp torbalarını biriktirme
Çöpleri ayıklayarak saklamak, biriktirmek
Gerekli gereksiz her şeyi biriktirme
Çeşitli ritüeller
Sayma ve kontrol dışı zihinsel ritüeller
Her şeyin bir listesini yapma
Şeylere dokunma, vurma ya da sürtme
Göz kırpma ya da sabit bir şekilde bakma
Ritüelleştirilmiş yeme davranışları
Trikotilomani yani saçları ya da kaşları yolma
Obsesif yavaşlık
Ayrıntılarla o kadar çok ilgilenirler ki işleri bitmez harekete geçemezler, örneğin basit bir şeye karar vermekte zorlanabilirler bunun için saatler hatta günler harcayabilirler ya da evden çıkmaları çok fazla zaman alabilir.Normal olan ile normal olmayan arasındaki farkı nasıl anlayacağız?, Bu düşüncelerin ve davranışların kişinin günlük hayatını ne kadar etkilediğine onun ne kadar zamanını aldığına bakmalıyız.
